Μια πρώτη γραφή λίγο πιο βιωματική

Μιας και φέτος, μια από μας, θα περάσει πάλι τη χρονιά παρέα με πρωτάκια (η καλύτερη παρέα εδώ που τα λέμε!) θα μοιραστούμε κάποιες σκέψεις για τις πρώτες μας μέρες, τότε που καταλαβαίνουμε πως αυτά που λέμε γράφονται κι αυτά που γράφονται διαβάζονται.

Πρώτη γραφή – φτάνει πια με το παπί!

«Να ένα παπί με ένα πανί», λέει το σχολικό βιβλίο της Α’ δημοτικού στις πρώτες του σελίδες με σκοπό να μάθουν τα παιδιά ανάγνωση και γραφή για πρώτη φορά. Και ρωτάμε εμείς.. Εσείς παιδιά είχατε δει ποτέ παπί να κρατάει πανί; Κι αν όχι, θα σας ξυπνούσε αυτή η εικόνα την φαντασία; Θα σας έκανε μια τέτοια φράση να πείτε «Θέλω να μάθω να διαβάζω!» ;

Τα γράμματα αποκτούν νόημα μέσα στις λέξεις και αυτές με τη σειρά τους μέσα στις προτάσεις. Όχι τυχαίες σκόρπιες λέξεις αλλά λέξεις σημαντικές, σαν αυτές που χρησιμοποιούμε συχνά, που αφορούν εμάς και τον κόσμο γύρω μας. Σαν εκείνες που μας κάνουν και νιώθουμε όμορφα όταν τις ακούμε και σαν κάτι άλλες που είναι καταιγίδες, πέφτουν δύο τρεις και ακολουθούν εκατοντάδες μετά από αυτές. Λέξεις με νόημα αυτές που προκύπτουν από το θεματικό μας σύμπαν, θα έλεγε ο αγαπητός Φρέιρε.

Λέξεις βιώματα. Αυτές προτείνουμε για την γνωριμία των παιδιών με την γραφή και ανάγνωση. Ας μοιραστούμε μερικές ιδέες για μια λέξη- προσωπικό βίωμα και μια λέξη- συλλογικό βίωμα.

Τα ονόματά μας

Τι πιο βιωματικό από τα ονόματά μας;

Αμέτρητα παιχνίδια μπορούν να προκύψουν μ’ αυτά!

• Ίσως κάποιο παιδί δεν έχει δει ποτέ το όνομα του γραμμένο. Ίσως το έχει δει σε άλλο αλφάβητο κι όχι στο ελληνικό. Ας μας το γράψει με όποιο τρόπο θέλει. Κι έπειτα ας το γράψουμε κι εμείς σε ένα χαρτί κι ας δώσουμε τα γράμματα σε ένα άλλο φύλλο για να αναζητήσει ποια από αυτά υπάρχουν στο όνομά του. Εμείς φτιάξαμε αυτό όπου ζητάμε να χρωματίσει το κάθε γράμμα. Πόσα είναι τελικά τα γράμματα; Μήπως υπάρχει το ίδιο γράμμα δύο φορές;

• Κάτι άλλο που συνηθίζουμε είναι να δίνουμε στα παιδιά ένα ανακυκλώσιμο υλικό, καπάκια ή τετράγωνα κομμάτια από μια παλιά χαρτόκουτα, όπου σε κάθε ένα ζητάμε να γράψουν ένα γράμμα για να σχηματίσουν το όνομα τους. Συγκρίνουμε  έπειτα τα ονόματά μας. Ποιο παιδί έχει το μεγαλύτερο και ποιο το μικρότερο; Ποια ονόματα ξεκινούν ή τελειώνουν με το ίδιο γράμμα;

• Ας φτιάξουμε με τα χέρια μας το πρώτο γράμμα από το όνομά μας. Ας σηκωθούν τα παιδιά που το όνομά τους ξεκινάει με Μ! Ας πηδήξουν όσα παιδιά έχουν όνομα μικρότερο από 6 γράμματα! 

• Μιας και κινούμαστε ας συγκρίνουμε και πιο ενεργά το όνομά μας με των γύρω μας. Σε χαρτοταινία που θα κολληθεί στην μπλούζα γράφει κάθε παιδί το όνομά του. Έπειτα, κάνουν μια βόλτα στην τάξη και σε κάθε συνάντησή τους με ένα άλλο παιδί παρατηρούν ποια γράμματα στο όνομά τους είναι κοινά. Μπορούν να κάνουν ομαδούλες τα παιδιά που έχουν πάνω από 3 κοινά γράμματα ή που το όνομά τους τελειώνει με το ίδιο γράμμα.

• Μας αρέσουν οι ομαδοποιήσεις, οπότε τις οπτικοποιούμε με κάθε ευκαιρία. Γράφουμε σε χρωματιστά χαρτόνια κάθε όνομα και ομαδοποιούμε με τον τρόπο που θέλουμε. Αυτά που ξεκινούν με το ίδιο γράμμα; Αυτά που έχουν μια ίδια συλλαβή; Όπως και να ομαδοποιήσουμε μην ξεχάσουμε να τα κολλήσουμε στον τοίχο ώστε να τα βλέπουμε καθημερινά.  Αν αλλάζουμε και τις ομαδοποιήσεις μας κάθε μέρα ακόμη καλύτερα!

Μια λέξη κοινή – που την λέω κάθε πρωί

• Αφού κάθε παιδί εξοικειώνεται ατομικά με τα προσωπικά του γράμματα προτείνουμε την χρήση μιας λέξης κοινής για όλα τα παιδιά. Διαλέγουμε τη λέξη καλημέρα που λέμε κάθε πρωί.

Μοιράζουμε ξανά το φύλλο με τα γράμματα (μπορείς να το κατεβάσεις εδώ) και αφού έχουμε γράψει πάνω τη λέξη καλημέρα ζητάμε να χρωματίσουν παρακάτω όλα τα γράμματα της.

Συγκρίνουμε τα γράμματα που χρωματίσαμε με αυτά του ονόματός μας. Υπάρχουν ίδια γράμματα; Ποια λέξη είναι μεγαλύτερη;

• Μαθαίνουμε ένα τραγούδι καλημέρας που θα το λέμε μόλις συναντιόμαστε το πρωί. Κολλάμε τους στίχους του τραγουδιού σε μεγάλο χαρτόνι στην τάξη και εντοπίζουμε τη λέξη καλημέρα σε αυτό.

Γράμματα με νόημα- Από την ιστορία στο γράμμα

Οι παραπάνω είναι λίγες μόνο ιδέες για την πρώτη περίοδο τόσο για να αναδυθούν τα γράμματα από τα παιδιά, όσο και για να τους πείσουν πως είναι ωραία να ξέρεις να γράφεις και να διαβάζεις. Τα ονόματά μας, τα καλημερίσματα μας, η συνεχής ανάγνωση του χώρου γύρω μας (πινακίδες σχολείου, κάρτες λέξεων πάνω σε αντικείμενα της τάξης, ταμπέλες με ονομασία κάθε τάξης στις πόρτες κλπ) είναι μια πρώτη βάση για την φωνολογική τους ενημερότητα πριν την συστηματική εκμάθηση κάθε γράμματος και τη διάκριση σε γράμμα- συλλαβή- λέξη.

Η δικιά μας πρόταση είναι η εκμάθηση αλλά και εξάσκηση σε κάθε γράμμα σε ένα πλαίσιο με νόημα για τα παιδιά, μέσα από λέξεις που προκύπτουν από το θεματικό τους σύμπαν. Αυτές θα τις «ψαρέψουμε» συζητώντας και παρατηρώντας. Αφιερώνοντας τελικά χρόνο στο να ακούσουμε τις βιωμένες ιστορίες τους ώστε να αποφασίσουμε ποιες από τις πραγματικές ή φανταστικές ιστορίες που εμείς κουβαλάμε στην συλλογή μας θα μοιραστούμε με αυτά επειδή πιστεύουμε πως θα έχουν κάτι να τους πούνε.

Πώς συναντάμε ένα γράμμα μέσα σε μια ιστορία. Πώς πάμε από την ιστορία στη λέξη, από τη λέξη στο γράμμα και πάλι πίσω στο χτίσιμο ιστοριών.

Η προσέγγιση αυτή για την πρώτη γραφή στα ελληνικά, δεν αφορά μόνο την Α’ δημοτικού. Μπορεί να είναι η πρώτη εξοικείωση ενός παιδιού που έχει τα ελληνικά ως δεύτερη ή ξένη γλώσσα. Μπορεί να είναι η πρώτη συνάντηση με τον γραπτό λόγο ενός παιδιού μεγαλύτερου που του στερήθηκε το δικαίωμα στην εκπαίδευση τα προηγούμενα χρόνια.

Αλλά οι ιστορίες δεν έχουν ηλικιακά ούτε και εθνικά όρια. Απλώνονται στον χώρο και τον χρόνο και μιλάνε στα παιδιά στη δική τους γλώσσα, τη γλώσσα της φαντασίας. Γι’ αυτό τις αγαπάμε.