8η Σεπτεμβρίου, Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη του Αναλφαβητισμού

Αλήθεια, τι είναι ο αναλφαβητισμός;

Για αρχή, ας βρούμε έναν σπάγκο και δυο μανταλάκια κι ας κρεμάσουμε τα «γάντια της ουδετερότητας» ώστε να πούμε ανοιχτά πως ο αναλφαβητισμός δεν είναι απόδειξη ανικανότητας ούτε και υπόθεση ατομική αλλά είναι η έκφραση μιας άδικης κοινωνικής πραγματικότητας.

Ας μιλήσουμε για την εκπαίδευση, όχι σαν κάτι το εξωπραγματικό αλλά σαν κομμάτι της κοινωνίας, από την οποία επηρεάζεται και την οποία επηρεάζει. Ας σκεφτούμε πώς θέλουμε να είναι αυτός ο κόσμος. Κι αν συμφωνούμε πως θέλουμε να μας χωράει όλες, όλους, όλα, πως θέλουμε σχέσεις ισότιμες και όχι εκμεταλλευτικές, τότε θα συμφωνήσουμε πως δεν μας αρκεί κάποιος τυχαίος γραμματισμός, αλλά χρειαζόμαστε έναν κριτικό γραμματισμό.  

Στο πλαίσιο της απελευθερωτικής αγωγής ο Φρέιρε πρώτα απ’ όλα θα μας πει πως τις λέξεις τις διαβάζουμε με σκοπό να διαβάσουμε τον κόσμο πίσω από αυτές. Γραφή και ανάγνωση, θα πει, είναι πράξεις αλληλένδετες με μια διαδικασία κριτικής συνειδητοποίησης. Μέσω αυτής μαθητές και μαθήτριες διαβάζουν τον κόσμο πίσω από τις λέξεις με σκοπό να εντοπίσουν τις μορφές καταπίεσης γύρω τους, να συνειδητοποιήσουν τις αιτίες ύπαρξής τους και να δράσουν για τον μετασχηματισμό της πραγματικότητας και την ελευθερία. Ένας κριτικός γραμματισμός, ένας αλφαβητισμός ενδυναμωτικός, κοινότητες γραμματισμού και αλληλεγγύης’

αυτό χρειαζόμαστε.

Δεν μας αρκεί η εξάλειψη του αναλφαβητισμού. Είναι κι αυτός ο εργαλειακός γραμματισμός που συμβαίνει στα πλαίσια της παραδοσιακής εκπαίδευσης, αποκομμένος από τα βιώματα μαθητών και μαθητριών, αποστειρωμένος, σε μια προσπάθεια προστασίας της κοινωνικής πραγματικότητας, μην τυχόν και αλλάξει.  Ο αλφαβητισμός που καθοδηγεί ένας δάσκαλος παντογνώστης που σχεδιάζει, εκτελεί και αξιολογεί χωρίς να λαμβάνει υπόψη τα υποκείμενα που έχει δίπλα του, μάλλον γιατί τα βάζει απέναντι του. Ε αυτόν τον αλφαβητισμό δεν τον θέλουμε.

Γιατί κόβει κάθε φαντασία και δημιουργικότητα, εκπαιδεύει στην αποδοχή της πραγματικότητας ως έχει, αλλοτριώνει και αποξενώνει τα παιδιά από τα γύρω τους, από τη φύση, από όσα κάνουν, από την ίδια τους την ύπαρξη. Και αυτός ο «ουδέτερος» γραμματισμός ίσως είναι πιο επικίνδυνος από τον αναλφαβητισμό.

Γιατί όσο κι αν φοράμε τα υπέρκομψα γάντια της ουδετερότητας, όταν αγγίζουμε βιβλία που αναπαράγουν σεξιστικά και ρατσιστικά στερεότυπα δήθεν αγγνοώντας τα, αλλά κι όταν αγγίζουμε ψυχές με τις «ουδέτερες» λέξεις μας κρατώντας μια δήθεν αντικειμενικότητα, κυρίως τότε λαμβάνουμε μια ξεκάθαρη θέση στον κόσμο.

Γιατί όλη μα όλη η διαδικασία γραμματισμού, από τους σκοπούς και το περιεχόμενο μέχρι τη μέθοδο και τους τρόπους συνύπαρξης δασκάλων και παιδιών, είναι μια πράξη πολιτική.

Γι’ αυτό αλήθεια, ας τα βγάλουμε τα γάντια της ουδετερότητας.  Κι ας καθιερώσουμε μια διεθνή μέρα για την εξάλειψη της ουδετερότητας.

Γιατί όταν δεν είμαστε με τους καταπιεσμένους και τις καταπιεσμένες αυτού του κόσμου είμαστε με τους καταπιεστές.