Πορτρέτα ζωγράφων – Φρίντα Κάλο

«Τι να τα κάνω τα πόδια, αφού έχω φτερά για να πετάξω;»

To βιβλίο Φρίντα Κάλο από τις εκδόσεις Διόπτρα είναι ένα βιβλίο- φτερό, για να πετάξουμε μέχρι το Μεξικό, σε μια εποχή που, όπως διαβάζουμε στο βιβλίο, «θεωρούνταν πως μόνο οι άντρες μπορούν να κάνουν “σοβαρή τέχνη” ». Ένα βιβλίο- ταξίδι στην τέχνη της Φρίντα Κάλο και στον χωροχρόνο που αυτή γεννήθηκε. Μια αφήγηση για μικρά και μεγάλα παιδιά που αποτυπώνει με απλό τρόπο τη δυναμικότητα της ζωγράφου, που παρά τις προσωπικές δυσκολίες που συνάντησε εκφράστηκε ατομικά με το έργο της αλλά και συλλογικά διεκδικώντας έναν καλύτερο κόσμο.

Συζητάμε:
Με αφορμή την πραγματική αυτή ιστορία μπορεί να ανοίξει ο διάλογος γύρω από το έργο της, τις επιρροές στη ζωγραφική της, τα χρώματα που χρησιμοποιούσε αλλά και πως αυτά συνδέονται κάθε φορά με τα συναισθήματά της.
Ο διάλογος μπορεί να πάει ένα βήμα παραπέρα συζητώντας τους λόγους που χαρακτηρίζεται ως πρωτοπόρα στο βιβλίο. Τι διακρίσεις υπήρχαν μεταξύ ανδρών και γυναικών τότε; Τι διακρίσεις υπάρχουν σήμερα;
Αφορμή για συζήτηση μπορεί να αποτελέσει και η αναπηρία της Φρίντα που δεν την αποτρέπει από το να εκφραστεί με τους δικούς της τρόπους.
Τι είναι η αναπηρία; Τα εμπόδια είναι προσωπικά ή κοινωνικά;

Εξερευνούμε:
Παρατηρώντας τους πίνακες της αντλούμε στοιχεία για το Μεξικό εκείνης της εποχής αλλά και την μεξικανική παράδοση. Παρατηρούμε τα χρώματα και τα μοτίβα που έχουν τα ρούχα που φοράει, τα ζώα που υπάρχουν γύρω της, την αρχιτεκτονική των σπιτιών.
Αν τα παιδιά δείξουν ενδιαφέρον συνηθίζουμε να χρησιμοποιούμε συμπληρωματικά τον χάρτη του Μεξικού με τα εικονογραφημένα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της χώρας, από το βιβλίο Χάρτες, εκδόσεις Πατάκη. Στον χάρτη αυτό εντοπίζουμε στοιχεία που υπάρχουν στους πίνακές της και διευρύνουμε τις γνώσεις μας γύρω από την φύση και τον πολιτισμό στο Μεξικό.

Δημιουργούμε:
Μιας και τα ζώα κυριαρχούν στους πίνακες της Φρίντα μπορούμε να αναφερθούμε στα παραδοσιακά μεξικανικά γλυπτά alebrijes. Τα γλυπτά αυτά απεικονίζουν φανταστικές μορφές ζώων, που προκύπτουν από συνδυασμούς ζώων της στεριάς, της θάλασσας και του αέρα.  Μήπως να φτιάξουμε τα δικά μας μοναδικά γλυπτά; Μπορούμε να τα σχεδιάσουμε στο χαρτί και στη συνέχεια να τους δώσουμε τρισδιάστατη μορφή με τον πηλό.
Στο δικό μας παιχνίδι προέκυψε και η εξάσκηση στη χρήση ενεστώτα, καθώς καταγράψαμε όλα όσα μπορούν να κάνουν τα ζώα που δημιουργήσαμε («έχει φτερά πεταλούδας και πετάει, έχει πόδια λύκου και τρέχει, έχει πτερύγια και κολυμπάει»).

Γλώσσα:
Ως προς την γλωσσική εξάσκηση, με αφορμή τους πίνακες του βιβλίου εμείς εξασκηθήκαμε τόσο στα ουσιαστικά όσο και στα επίθετα.
Παρατηρώντας τον πίνακα «Αυτοπροσωπογραφία με κολιέ από αγκάθια» (1940) εντοπίσαμε όλα τα ουσιαστικά σε αυτόν, διακρίναμε αν είναι πολλά ή ένα και τα μετατρέψαμε στον άλλο αριθμό. Τα φύλλα εργασίας που δημιουργήσαμε διαθέσιμα εδώ.

Στη συνέχεια παίξαμε μια παραλλαγή του παιχνιδιού «μάντεψε ποιος», όπου ένα παιδί περιέγραφε με επίθετα ένα από τα ουσιαστικά και τα υπόλοιπα έπρεπε να βρούνε σε ποιο αναφέρεται.

Την εξάσκηση μας στα επίθετα συνεχίσαμε μέσα από ένα παιχνίδι ζωγραφικής. Δώσαμε την περιγραφή ενός πίνακα στην οποία χρησιμοποιούσαμε πολλά επίθετα και τα παιδιά τον ζωγράφισαν, όπως τον φαντάστηκαν. Η περιγραφή ήταν η εξής:
“Στον πίνακα βλέπουμε ένα μεγάλο γκρι ελάφι που αντί για πρόσωπο ελαφιού έχει το πρόσωπο της Φρίντα Κάλο. Έχει βλέμμα αυστηρό και σοβαρό. Έχει μεγάλα καφέ κέρατα που βγαίνουν μέσα από τα καστανά μαλλιά της Φρίντα. Το σώμα του ελαφιού είναι χτυπημένο από μυτερά βέλη. Κάτω από το ελάφι υπάρχει ένα κομμένο κλαδί με μικρά πράσινα φύλλα. Γύρω από το ελάφι υπάρχουν ψηλά, ξερά, σκουρόχρωμα δέντρα. Στο βάθος φαίνεται ο γαλάζιος ουρανός και η ήρεμη μπλε θάλασσα.“
Κάποιες από τις ζωγραφιές που προέκυψαν ήταν τόσο κοντά στον πραγματικό πίνακα και αυτό ανέδειξε τη σημασία των επιθέτων στην κατανόηση μιας εικόνας που μπορεί να μην έχεις δει καν.

Έπειτα, στα μέρη του προσώπου μπορούμε να εξασκηθούμε δημιουργώντας την προσωπογραφία μας.  Από τους 143 πίνακες που δημιούργησε η Φρίντα οι 55 είναι προσωπογραφίες. Είναι όλες ρεαλιστικές, αφού περνούσε ώρες ξαπλωμένη παρατηρώντας το πρόσωπό της στον καθρέφτη. Ας παρατηρήσουμε κι εμείς τα δικά μας χαρακτηριστικά και ας προσπαθήσουμε να τα αποτυπώσουμε στο χαρτί όσο πιο ρεαλιστικά γίνεται. Που μοιάζουμε και που διαφέρουμε μεταξύ μας; Τι απόχρωση έχει το δέρμα μας; Έχουμε ίσως κάτι χαρακτηριστικό στο πρόσωπό μας, όπως είχε η Φρίντα τα έντονα φρύδια της;

Τα έργα μας μπορούμε να τα στολίσουμε στην τάξη, δημιουργώντας τη δική μας έκθεση.

Κινούμαστε:
Μήπως να δημιουργήσουμε στην τάξη μας και τη δική μας γκαλερί με εκτυπωμένους πίνακες της Φρίντα; Μπορούμε να περπατήσουμε ανάμεσά τους, να τους παρατηρήσουμε, να σημειώσουμε σε χαρτάκια αυτά που μας εντυπωσιάζουν περισσότερο. Οι τίτλοι των έργων μπορεί να είναι αναρτημένοι δίπλα τους ή μπορεί να είναι μπερδεμένοι και τα παιδιά να πρέπει να τους τοποθετήσουν.  

Αριθμητισμός:
Για το τέλος κρατάμε τον ουσιαστικότερο λόγο αξιοποίησης μιας πραγματικής ιστορίας. Οι πραγματικές ιστορίες μπορούν να εμπνεύσουν, να ενδυναμώσουν και τελικά να συμβάλλουν στην ενίσχυση της ιστορικής αντίληψης μιας και εξελίσσονται στον χώρο και στον χρόνο. Η οπτικοποίηση μάλιστα με ένα χρονοδιάγραμμα βοηθά όχι μόνο στην κατανόηση της ιστορίας αλλά και στην σύνδεση γεγονότων με τις κοινωνικές συνθήκες της εποχής που εξελίχθηκαν. Γι’ αυτό προτείνουμε μετά την ανάγνωση της ιστορίας την συμπλήρωση της χρονογραμμής της Φρίντα Κάλο και σε δεύτερο επίπεδο τη δημιουργία της δικής μας χρονογραμμής (πάτησε εδώ για να κατεβάσεις το pdf).

Κάθε παιδί δημιουργεί τη δική του σημειώνοντας τα βιώματα που θεωρεί πιο σημαντικά. Με αυτό τον τρόπο ενισχύουμε την κατανόηση του γιατί πίσω από κάθε βίωμα. Γιατί ήταν σημαντικό; Γιατί συνέβη; Τι άλλο συνέβαινε παράλληλα εκείνη την περίοδο που οδήγησε σε αυτό;

Τι άλλο θα ήθελες να συμπληρώσεις στην δική σου χρονογραμμή μελλοντικά; Ποιο είναι το όνειρο σου;

Τίτλος: Πορτρέρα Ζωγράφων – Φρίντα Κάλο
Τίτλος πρωτότυπου: Portrait of An Artist: Frida Kahlo
Συγγραφέας: Lucy Brownridge
Εικονογράφηση: Sandra Dieckmann
Μετάφραση: Βίκυ Κατσαρού
Εκδότης: Διόπτρα, 2020
Προτεινόμενη ηλικία: 4+